Pomysły na pracę z młodzieżą
Podczas pracy z młodzieżą przy temacie ruchu oporu pomocne jest posiadanie interaktywnych narzędzi, metod i impulsów pedagogicznych, aby utrzymać płynność procesu grupowego i zintegrować uczestników z dyskusją. W tej sekcji zebraliśmy kilka krótszych i bardziej rozbudowanych metod, które możesz wykorzystać w pracy z młodymi ludźmi.
Przed przejściem do ćwiczeń często pomocne jest rozpoczęcie od ćwiczeń starterów, lodołamaczy lub energetyzatorów. Pomagają rozgrzać grupę i dają uczestnikom możliwość lepszego poznania się. Oto kilka kolekcji startowych aktywności dostępnych w różnych językach:
350.org: Games/Energizers/Dynamicas
https://trainings.350.org/?resource=gamesenergizersdynamicas
Council of Europe: Starters
https://www.coe.int/en/web/compass/starters
Ćwiczenie: Jaka forma oporu jest dla mnie odpowiednia?
Duration: 30 min
Procedura
Zapytaj grupę, jakie formy oporu znają. Zbierz przykłady (ewentualne znane im przykłady: strajki, demonstracje/protesty, listy do redakcji gazety itp.), zapisując je na karteczkach samoprzylepnych lub kartkach i przyklejając je na flipcharcie, tablicy, tablicy kredowej itp. .
Uzupełnij listę. Przedstaw następujące formy oporu, jeśli nie zostały wymienione. Wyjaśnij krótko każdą formę oporu i zachęć grupę do zadawania pytań, jeśli takie mają. Do kolekcji post-it można również dodać każdą formę oporu.
Przykłady oporu bez użycia przemocy
- Listy do prasy lub polityków
- Piosenki
- Demonstracje
- Teatr uliczny
- Czuwania
- Strajki
- Obywatelskie nieposłuszeństwo (niepłacenie podatków, demonstracja bez zezwolenia, blokady,…)
- Zbieranie dowodów Holokaustu w czasach narodowego socjalizmu, m.in. w postaci zdjęć, rysunków, listów,...
- Przemówienia
- Odmowa odbycia służby wojskowej
- Blokady (blokady uliczne, blokady torowe)
- Zawody (przysiady, okupacje ziemi, okupacje drzew z domkami na drzewie)
Przykłady oporu z użyciem siły
- Uszkodzenia mienia, np. sabotaż
- Zabójstwa i ataki
- Walka zbrojna
- Walka w zbrojnym ruchu oporu, np. partyzanci włoscy podczas II wojny światowej
Różnica między oporem bez użycia przemocy a oporem z użyciem przemocy jest zasadnicza. Ważne jest, aby dobrze wyjaśnić tę różnicę, a zwłaszcza znaczenie i możliwą zasadność oporu opartego na przemocy. Aby zapoznać się z tymi i innymi podstawami teoretycznymi, zapoznaj się z WPROWADZENIE: Rodzaje oporu.
Metoda
Wybierz 5-10 form oporu z tej listy (wskazane jest wybranie form oporu o różnym stopniu ryzyka) i zrób zestawienie socjometryczne:
Zrób miejsce w sali, aby uczestnicy mogli stać w długiej kolejce.
- Ustal, że jeden koniec pokoju reprezentuje odpowiedź: „Mogę sobie wyobrazić, jak sam praktykowałbym tę formę oporu, gdyby to było absolutnie konieczne”.
- Drugi koniec pokoju to odpowiedź: „Ta forma oporu jest dla mnie zbyt ryzykowna. Nigdy nie wyobrażałem sobie, że mógłbym to zrobić, bez względu na okoliczności”.
- Przestrzeń między dwoma biegunami reprezentuje kontinuum. Wyjaśnij grupie, że dla każdej odczytanej karty chciałbyś, aby uczestnicy zajęli stanowisko w sali w zależności od odpowiedzi.
Masz do wyboru:
- Listy do prasy lub polityków
- Demonstracje
- Strajki
- Uszkodzenia mienia, np. sabotaż
- Blokowanie samolotu deportującego uchodźców z powrotem do ich krajów, gdzie grozi im tortura lub śmierć
- Walka w zbrojnym ruchu oporu, np. partyzanci włoscy podczas II wojny światowej
- Rozmowa z mężczyzną w autobusie, który zachowuje się rasistowsko
Kiedy skończysz, poproś uczestników, aby ponownie usiedli i zastanowili się nad swoimi odpowiedziami.
Dyskusja
- Które działania były zbyt ryzykowne? Dlaczego?
- Czy były jakieś niespodzianki?
- Czy wykonali już którąś z tych czynności?
- Czy mogli teraz wyobrazić sobie wykonanie określonej czynności, której wcześniej nie mogli sobie wyobrazić?
- Czy gwałtowny opór może być kiedykolwiek usprawiedliwiony? Jeśli tak to kiedy?
- Czy dzisiaj nadal istnieją bojownicy ruchu oporu?
- Jaki byłby powód, dla którego byś się opierał?
- Czy Greta Thunberg jest bojowniczką ruchu oporu?
Reference: Developed by Zentrum polis, 2023.
Ćwiczenie: Teatr improwizowany
Duration: 15-20 min
Opis
Ustaw miejsca w pokoju tak, aby wszystkie były skierowane w tę samą stronę. Zostaw wolne miejsce na „scenę”. Siedzisz teraz w teatrze! Przeczytaj pierwszy scenariusz. Następnie zapytaj grupę, czy ktoś chciałby odegrać resztę sceny.
Scenariusz:
- Rodzina znajduje w swoim domu dezertera wojennego; członkowie rodziny mają różne postawy i dyskutują, czy powinien zostać, czy nie. Jeśli dezerter wojenny zostanie złapany, grozi mu wyrok śmierci. Jeśli rodzina zostanie przyłapana na ukrywaniu go, wszystkim grozi kara śmierci.
(Role: dezerter, matka, ojciec, córka, wujek, sąsiad) - Ojciec co wieczór słucha opozycyjnej stacji radiowej, matka myśli, że rodzina jest pod obserwacją brutalnego reżimu i że lepiej, żeby przestał. Słuchanie tej nielegalnej stacji może prowadzić do tortur ze strony policji.
(Role: ojciec, partner ojca, syn, ciotka) - Dwóch nastolatków zastanawia się, czy powiedzieć rodzicom, że rozdają ulotki przeciwko nazistom. Nie chcą okłamywać rodziców, ale też nie chcą, żeby się martwili. I nie są pewni, czy rodzice też są przeciw nazistom.
(Role: matka, ojciec, dwoje nastolatków)
Można też wymyślać inne scenariusze lub je rozbudowywać, dodając do każdego scenariusza kolejne role (kolejni członkowie rodziny, prawnik i doradca rodziny, wścibski sąsiad itp.) – wystarczy użyć wyobraźni!
Po mniej więcej 5 minutach można przerwać scenę. Podziękuj aktorom za odwagę wyjścia na scenę! Po pierwszym scenariuszu możesz przejść do następnego.
Refleksje
- Co mogła zobaczyć publiczność?
- Jak czuli się aktorzy w swoich rolach?
- Czy był jakiś trudny moment?
- Czy był jakiś zaskakujący moment?
- Czy znają podobny przykład z prawdziwego życia?
Reference: Developed by Zentrum polis, 2023.
Ćwiczenie: Dyskusja filmowa
Duration: 30-45 min
Opis
Obejrzyj film przyjazny młodzieży: Poznaj Anne Frank. Niemcy, 24:45 min.
Napisy dostępne w ponad 50 językach.
Alternatywnie możesz wybrać inne źródło audiowizualne z sekcji „Przydatne zasoby” (np. przesłuchania świadków) i odpowiednio dostosować pytania do dyskusji.
Dyskusja
Po obejrzeniu filmu (lub fragmentu filmu) przedyskutuj z uczestnikami następujące pytania:
- O czym był film?
- Co zrobiło na tobie wrażenie?
- Jakie tematy zostały poruszone w przeszłości?
- Jakie poruszone tematy są nadal aktualne?
- Jakie było główne przesłanie filmu?
- Co przykład Anne Frank ma wspólnego z prawami człowieka? Które z praw człowieka Anne Frank zostały naruszone? (Zapoznaj się z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka: https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights)
- Co byś zrobił w sytuacji Anny Frank? Czy wybrałbyś inną formę oporu? Wyjaśnij dlaczego.
Reference: Developed by Zentrum polis, 2023.
Ćwiczenie: Refleksja nad buntowniczym momentem demokracji
Duration: 30-60 min (depending on context)
Cele / zadania
Celem tego ćwiczenia jest wyostrzenie (auto)refleksji i krytycznej analizy środowiska politycznego, własnej pozycji w społeczeństwie, możliwości działania i relacji władzy. Metoda powinna zachęcać do refleksji nad odwagą, uciskiem, codziennym podziałem władzy, dyskryminacją strukturalną, własną biografią pod kątem tego, kiedy przeciwstawiało się niesprawiedliwości czy autorytaryzmowi i co się z tego wynikło. Chwila demokratyczna to chwila, w której dana osoba domaga się swoich praw, by mieć coś do powiedzenia i przeciwstawia się uciskowi – lub robi to dla innych.
Opis metody
Istnieją dwa warianty tej metody. W pierwszym wariancie facylitator (pracownik młodzieżowy) opisuje pewne sytuacje, w których ludzie są niesprawiedliwie traktowani, uciskani lub dyskryminowani. Można to pokazać za pomocą krótkich filmów, kart, komiksów lub opowiadań. Następnie jedna część uczestników próbuje postawić się w sytuacji tych osób i zastanowić się nad opcjami działania. Są one opracowywane w małych grupach, a następnie prezentowane pozostałym uczestnikom. Pozostali opracowują scenariusze reakcji. Co może się udać, jakich konsekwencji można się spodziewać? Ćwiczenie to można zilustrować opowieściami o prawdziwych przypadkach oporu.
Przykłady dyskryminacji:
- Mężczyzna zamawia kawę w barze. Kelnerka odpowiada: „Przykro mi, nie serwujemy kawy dla takich ludzi”.
- Starsza kobieta w znoszonym ubraniu podchodzi do innej kobiety siedzącej na ławce w parku. Pyta siedzącą na ławce kobietę, czy mogłaby oszczędzić trochę drobnych. Siedząca kobieta odpowiada: „Nic dla was nie mam. Może byłoby lepiej, gdybyś wrócił do swojego kraju.
- Kobieta stoi na ulicy. Podjeżdża samochód i zatrzymuje się obok niej. Mężczyzna siedzący na miejscu pasażera wystawia głowę przez okno i krzyczy do niej: „Hej kochanie, dobrze dzisiaj wyglądasz!”
- Mężczyzna siedzi na ulicy i żebrze o pieniądze. Podchodzi do niego dwóch policjantów i żąda, aby wyszedł, bo przeszkadza klientom sąsiedniego butiku z modą.
W drugim wariancie uczestnicy sami zastanawiają się, w jakich momentach byli niesforni lub buntowali się przeciwko władzy, ale także kiedy nie i dlaczego. Zawsze należy omówić możliwe konsekwencje. Idąc za przykładami, należy przeprowadzić ogólną dyskusję na temat tego, kiedy konieczne i możliwe jest demokratyczne zbuntowanie się przeciwko autorytaryzmowi, dyskryminacji i niesprawiedliwości.
Praca z młodzieżą
Pierwsze informacje zwrotne od osób pracujących z młodzieżą w kontekście naszego projektu pokazują, że metoda ta może być również stosowana, przynajmniej częściowo, w kontekście nieformalnym, bez wielu wymogów formalnych. Niemniej jednak bardziej formalny kontekst (tj. przynajmniej pomieszczenie, w którym grupa może dyskutować bez zakłóceń) oferuje więcej możliwości. W każdym razie ważne jest, aby wskazać możliwości działania, jakie mają uczestnicy w danym kontekście. Choć ważne jest uświadamianie o niesprawiedliwych stosunkach władzy, nie powinno to kończyć się wrażeniem bezsilności, a wręcz przeciwnie, wzmacniać odwagę do angażowania się w różne sytuacje.
Reference: Pausch, M. (2019). Democracy Needs Rebellion, Theoria, 66(161), 91-107. Retrieved Oct 17, 2021, from https://www.politik-lernen.at/demokratiebildung-gegen-antidemokratische-tendenzen
Wiadomość do ofiar mowy nienawiści
Duration: 30 min
Cele / zadania
Celem jest postawienie się w sytuacji ofiar przemocy, mowy nienawiści, gróźb lub dyskryminacji oraz zastanowienie się, jakie słowa mogą przynieść pocieszenie. Wzmacnianie pozycji ofiar jest ważnym aspektem zwalczania mowy nienawiści i budowania odporności.
Opis metody
Trener opisuje przypadek mowy nienawiści, dyskryminację lub zniewagę młodej osoby. Uczestnicy zastanawiają się i formułują wiadomości tekstowe, aby pocieszyć i dodać sił osobie. Poprzez te teksty okazują swoją solidarność. Następnie dyskutują, które SMS-y są szczególnie udane i na jakie błędy należy uważać.
Przydatność do pracy socjalnej
Metoda jest odpowiednia do pracy socjalnej i może być wypróbowana w tej sytuacji na rzeczywistych przykładach. Ramy formalne nie są bardzo ważne, ale należy zadbać o zapewnienie przestrzeni do dyskusji.
